Pierwszym etapem
realizacji projektu stało się spotkanie „Pionierki kina”. Udział kobiet w
rozwoju kinematografii oraz fotografii w Galicji 1896-1945. Odbyło się ono
w sobotę, 15 grudnia 2012 roku w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie.
Celem spotkania było omówienie tematów
związanych z udziałem kobiet w rozwoju fotografii oraz kina na obszarze Galicji,
ze szczególnym uwzględnieniem Krakowa. Kontekst Galicji jest na tyle istotny,
że właśnie na te tereny bardzo szybko dotarła najpierw fotografia, a później
kinematograf, dynamicznie się rozwijając. Szczególnie mocno zostanie
zaakcentowany fakt, iż zarówno techniki fotograficzne, jak i kino były
wynalazkami szybko oswojonymi przez kobiety, które w nowych technologiach
widziały szansę na własną działalność twórczą, jakiej nie mogły podjąć na
innych obszarach sztuki.
W spotkaniu wzięły udział: Małgorzata Radkiewicz,
Paulina Haratyk i Ewa Opałka – reprezentujące badania nad filmem i kulturą
wizualną, oraz Grażyna Kubica – antropolożka. Zaproszone badaczki opowiedziały
o interesujących je zagadnieniach dotyczących aktywności „kobiet z aparatem/
kamerą”, ich obecności w kulturze filmowej, ale także sposobach ich pokazywania
na zdjęciach. Ilustracją dla poszczególnych prezentacji były zbiory
krakowskiego Muzeum Historii Fotografii.
Abstrakty wystąpień:
Modernistki w
„zielonych bugatti” – o podróżach, fotografii i kinie oraz ich związku z
tożsamością nowoczesnych kobiet: Autoportret Tamary Łempickiej stał się ikoną
nowoczesności, w której kobieta jako kierowca, podróżniczka i artystka zyskała
nowe przestrzenie dla swojej aktywności. Podobną stylistykę portretowania
kobiecości można odnaleźć na zdjęciach z albumów polskich
fotografek-amatorek, starających się uchwycić dynamikę swoich czasów.
Małgorzata Radkiewicz – filmoznawczyni, adiunkt w Instytucie Sztuk
Audiowizualnych UJ, zajmuje się problematyką tożsamości kulturowej oraz
tożsamości płci (gender) we współczesnym kinie i w sztukach wizualnych. Autorka
książki: „Władczynie spojrzenia”. O kinie i sztuce kobiet (2010).
Redaktorka pięciu tomów z serii Gender, publikuje w Polsce i zagranicą, w katalogach
wystaw, antologiach i na łamach czasopism.
Czy galicyjskie emancypantki z przełomu XIX i
XX wieku oglądały „ckliwe melodramaty”?: Początki kinematografii w Polsce silnie łączą się z Krakowem. To tutaj
pod koniec 1896 roku odbyła się pierwsza projekcja wynalazku braci Lumière w
kraju. Znaczenia temu wydarzeniu dodało również miejsce, w którym ją
zorganizowano – Teatr Miejski, dzisiejszy Teatr im. Juliusza Słowackiego. Duże
zainteresowanie, z jakim spotkał się ten pokaz, zaowocowało kolejnymi
projekcjami, organizowanymi w różnych przestrzeniach miasta. Stosunkowo szybko
w Krakowie zaczęły również powstawać pierwsze kina. Choć fakty te są dość
obszernie opisane zarówno w literaturze dotyczącej historii X muzy w Polsce,
jak i dziejów Krakowa i Galicji, bardzo rzadko w tekstach tego rodzaju
pojawiają się jakiekolwiek wzmianki dotyczące kobiet i ich aktywnej roli w
tworzeniu i propagowaniu kultury filmowej. Wiadomo jednak przecież, że kobiety
stanowiły również i wtedy istotną filmową publiczność.
Paulina Haratyk – doktorantka na Wydziale Zarządzania i
Komunikacji Społecznej UJ, absolwentka antropologii literatury i kultury oraz
filmoznawstwa tejże uczelni. Zajmuje się kinem found footage’owym oraz
różnorodnymi zjawiskami z obszaru najnowszej kultury, które wpływają,
przenikają i się wiążą z tego rodzaju filmami.
Nieuporządkowane:
kobiety w archiwum: Wystąpienie skoncentruje się na metodologii badań
zogniskowanych wokół figury archiwum oraz na relacji, jaką wobec tej figury
zajmują kobiety. Z jednej strony byłoby to kobiety, które stanowią jedną ze
„składowych” różnych archiwów – kobiety, których sylwetki, doświadczenia,
dorobek zostały zarchiwizowane, poddane rodzajowi kategoryzacji, uporządkowane
i posegregowane. Z drugiej w wystąpieniu zadane zostanie pytanie o to, jakimi
podmiotami, autorkami, są same badaczki, z jakimi trudnościami mogą się
spotkać, zagłębiając się w archiwum. W tym kontekście przytoczone zostaną
doświadczenia badawcze związane z kobietami i figurą archiwum, w tym
kuratorowany przez Annę Colin londyński projekt Women and the Archive: A
Partial Disclousure badający problematykę tej relacji w praktykach
artystycznych i badaniach nad sztuką.
Ewa
Opałka – doktorantka w
Instytucie Sztuk Audiowizualnych UJ, absolwentka filmoznawstwa, podyplomowych
studiów kuratorskich i gender studies UJ; kuratorka i krytyczka sztuki
współczesnej, publikowała m.in. w Tekstach Drugich, Ha!arcie, Opcjach,
Formacie, Exit, Obiegu, Intertekście. Interesuje się
feminizmem korporalnym, problemem doświadczenia choroby, modelami
autorstwa kobiet, tożsamościami nieheteronromatywnymi, sztuką w przestrzeni
publicznej, postpornografią.
„Siostry Malinowskiego” – nowoczesne
kobiety XX wieku w fotograficznym obiektywie: Każda próba odtworzenia
przeszłości i tradycji kobiet wymaga sięgnięcia po materiały, które w badaniach
historycznych często odgrywają rolę drugorzędną. Są one bowiem związane z
życiem codziennym, uchodzącymi za prywatne i nieznaczące formami pisarskimi.
Należy do nich również fotografia, na której obok wielkich wydarzeń uwieczniano
drobne epizody i pozornie błahe sytuacje, składające się na obraz życia kobiet
danej epoki.
Grażyna Kubica – antropolożka, pracuje w Instytucie
Socjologii UJ.
________________________________________________________________________________________
The first step in the project was a meeting, “Pioneers
of cinema”. Women’s Participation in the Development of Cinematography and
Photography in Galicia, 1896-1945, that took place on a Saturday, 15
December 2012 in the Museum of History of Photography in Cracow.
The goal of the meeting was to
discuss the topics connected to the participation of women in the development
of photography and cinema in the region of Galicia with special focus on
Cracow. The Galician context is important, as both photography and the
cinematograph have reached the region quickly and began rapid development.
There will be even more focus on the fact that both the technologies were
quickly adapted by women as they saw it as a chance to begin creative work,
that was inaccessible to them in different fields of art.
The meeting participants:
Małgorzata Radkiewicz, Paulina Haraktyk and Ewa Opałka who represented cinema
and visual arts research and Grazyna Kubica who represented anthropology. The
researchers invited talked about their interests in “women with cameras”, their
presence in movie culture and also ways of presenting them in photographs.
Archives from the Museum of History of Photography served as a background for
the presentations.
Meeting schedule:
Małgorzata Radkiewicz (PhD),
“Modernists in “green bugattis” - on travels, photography and cinema and their
relation with the identity of modern women. A self-portrait of Tamara
Łempnicka became an icon of modernity, in which a woman, as a driver, a
traveller and an artists found a new space for her activities. This is a
similar style to the one that can be found in the albums of Polish amateur
photographers trying to capture the dynamics of their times.
Paulina Haratyk, “Did Galician
suffragettes watch “soap operas” at the turn of XIX century?” The beginnings of Polish
cinematography are strongly connected to Cracow. It is here that the first
projection of the Lumiere brothers took place in the country. The meaning of
the event was magnified by the fact that it took place in the Teatr Miejski
(City Theatre), now the Juliusz Słowacki Theatre. The projection has drawn
great attention so it was followed by more in different city settings. New
cinemas in Cracow appeared relatively quickly. These facts have been thoroughly
described both in the history of the X muse in Poland, as in the history of
Cracow. However – those works rarely mention women and their active role in
creating and promoting the culture of cinema. Moreover it is well known that
women are - and were - a big share in films' audience.
Ewa Opałka, “Disorganized:
women in archives” The
presentation will focus on the methodology of studies focused around the figure
of the archive and the relations between it and women. On one hand these would
be women that are a part of those archives – women’s works and experiences that
has been archived, categorized, sorted and ordered. On the other hand the presentation
will ask questions about the kind of subject the female researchers are
themselves, what problems can they encounter in an archive. This is the context
in which research experiences related to women and the archives will be brought
up, including the Women and the Archive: A Partial Disclosure project
curated by Anna Colin that studied the problems of this relation in artistic
practice and art studies.
Grażyna
Kubica (PhD) “Sisters of Malinowski” - modern women of the XX century in the
camera's lens. Every
attempt to recreate women’s tradition and past means that one will have to
search for materials that often had a secondary role in historical studies. The
reason is that they deal with everyday life and are considered private and
lesser forms of writings. Photography fits these categories as it showed great
events but also small episodes of lives and mundane situations that allow
however to put together the picture of the lives of women in an era.
